Thar she Blows! is een nieuwe determinatietabel voor zeezoogdieren in de Noordzee dat in 2019 verscheen.
In december 2019 verscheen een nummer van het tijdschrift Het Zeepaard dat vrijwel geheel gewijd was aan zeezoogdieren die langs de Nederlandse en Belgische kust aangetroffen kunnen worden. Dit tijdschrift met artikelen over mariene en brakwaterflora en -fauna wordt door de vrijwilligers van de Strandwerkgemeenschap gemaakt en wordt vijfmaal per jaar uitgegeven.
In de eerste jaargang van het blad, in 1942, was een tabel opgenomen van de bekende Rotterdamse walviskenner Van Deinse om Nederlandse walvissen te kunnen determineren. Daarna volgde in 1952 en 1982 herzieningen van deze tabel. Omdat in de laatste decennia in de kustwateren steeds vaker zeezoogdieren te bewonderen zijn, en er meer soorten gezien worden, was een update van de tabel hard nodig.
Het belangrijkste onderdeel van het laatste nummer van 2019 (jaargang 79, nummer 5) is de nieuwe determinatietabel van zeezoogdieren door Jan Willem Broekema. Hij was maar liefst 35 jaar voorzitter van de werkgroep Zeezoogdieren van de Zoogdiervereniging. Hij was het ook die de laatste tabel van 1982 had samengesteld en die vooral op tandwalvissen gericht was, omdat “de kans dat u een baleinwalvis in zijn geheel op het strand vindt vrijwel nihil is”. De titel “Thar she blows!” die Broekema aan deze tabel meegaf, verwijst naar de kreet van oude walvisvaarders wanneer er weer een walvis gespot was. Gelukkig kan dat nu ook steeds vaker in onze contreien, al zullen de meeste mensen walvissen vaak pas zien nadat ze op het strand hun laatste adem hebben uitgeblazen.
In de totaal gereviseerde tabel staan de meest voorkomende soorten balein- en tandwalvissen. Dat baleinwalvissen niet mogen ontbreken blijkt uit de cijfers van de website www.walvisstrandingen.nl: na 1982 zijn er 23 dwergvinvissen, 16 gewone vinvissen en 7 bultruggen gestrand in Nederland. Wat tandwalvissen betreft zijn de meest voorkomende soorten opgenomen en een selectie van dwaalgasten. Zeehonden zijn in de laatste decennia enorm in aantal toegenomen, dus de gewone en de grijze zeehond staan nu ook in deze zeezoogdiertabel. Dat geldt helaas niet voor de zeldzamere vinvoetigen die hier gezien kunnen worden, zoals de ringelrob en de klapmuts.
De tabel volgt een klassieke determineersleutel en je kunt je afvragen of dat nog wel helemaal van deze tijd is. Determinatietechnieken evolueren en de opmars van automatische soortherkenning-apps gaat razendsnel. Een dergelijke sleutel biedt geen oplossingen om halfvergane karkassen, botten of skeletdelen die op het strand worden gevonden, te determineren. Dit geldt ook voor fossiele resten van soorten die in het verleden in ons gebied voorkwamen, zoals de grijze walvis. Deze soort is opmerkelijk genoeg ook in de tabel opgenomen! Toch blijft de tabel voor de liefhebbers zeker de moeite waard, niet in het minst vanwege de prachtige illustraties van Astrid Roquas. De tabel is gratis te downloaden op de website van de Werkgroep Zeezoogdieren.
De papieren uitgave van Het Zeepaard, die ruim 50 pagina’s op A5- formaat beslaat, bevat daarnaast nog andere artikelen die interessant zijn. Deze zijn niet te downloaden. Er is een leuke bijdrage van Peter Huwae van de Strandwerkgemeenschap over andere zeezoogdierliefhebbers: zeehondluizen, walvisluizen, roeipootkreeftjes, zeepokken en eendenmossels, die zeer gehecht zijn aan deze dieren. Een mooi beknopt overzicht van in Nederland gevonden ‘commensalen’ en ectoparasieten van zeezoogdieren, waar niet zo vaak over geschreven wordt. Daarnaast een bijdrage met zeezoogdierwaarnemingen op het strand door leden van de Strandwerkgemeenschap (vooral botten en wervels), en een stuk over historische foto’s van aangespoelde walvissen op Schouwen-Duiveland tussen 1937 en 1946.
Al met al, een kleine maar boeiende uitgave, die aan te schaffen is voor vijf euro bij de Strandwerkgemeenschap (www.strandwerkgemeenschap.nl).
Jeroen Creuwels